चैत्र १६,
स्वस्थ जीवनको सूत्र
महलिा हार्मोन्सले ह्दयको रोगबाट महलिालाई सुरक्षा प्रदान गर्छ तर तनावपूर्ण स्थितिमा जीवनयापन, शारीरिक श्रमको कमी, धूमपान, मद्यपान तथा खानपानसम्बन्धी नराम्रो बानीले कम उमेरमै अनेकौं स्वास्थ्य समस्या आउँछन् । यस्ता कुराबाट टाढा रही केही कुरामा विचार पुर्याए स्वस्थ भएर बाँच्न सकिन्छ।
शारीरिक रूपमा सक्रिय
नियमित व्यायामबाट ह्दय र शरीरका अन्य मांसपेशीको शक्ति र सहनशीलता बढाउन सहयोग प्राप्त हुन्छ । यी व्यायाममा हिँड्ने, पौडने, साइकलिङजस्ता एरोविक्स समावेश गर्नुपर्छ । जीवन अत्यन्त व्यस्त र सक्रिय छ भने प्रत्येक घन्टा ५ मिनेट हल्का हिँडडुल गर्नुपर्छ ।
स्वस्थ आहार
स्वस्थ आहारका माध्यमबाट व्यक्ति स्वस्थ जीवनको बाटोमा अग्रसर हुन सक्छ । स्वस्थ आहारको अर्थ कम खानु वा डाइटिङ गर्नु होइन, यसको अर्थ हो–पोषक र सन्तुलित भोजनसित जोडिएको आहार । फलफूल, सागसब्जी आदि उत्पादनको राम्रो संयोजनले स्वस्थ आहारलाई जनाउँछ । स्वस्थ रहन प्रत्येक दिन चार–पाँच पटक फलफूल, सागसब्जी एवं नास्ता खानुपर्छ । नास्ताले शरीरका लागि आवश्यक ऊर्जा र इन्धनको पूर्ति गर्छ ।
पानी जीवनका लागि
शरीरमा पानीको मात्रा ठीक राख्नका लागि आवश्यक मात्रामा पानी पिउनुपर्छ । मानव शरीरमा प्रत्येक दिन ४ लिटरको अनुपातमा तरल पदार्थको आवश्यकता पर्छ, अत: सोहीअनुरूप त्यसको पूर्ति गर्नुपर्छ ।
नुनको नियन्त्रण
रक्तचापलाई नियन्त्रणमा राख्न साधारणतया नुन सेवन गर्ने सीमालाई प्रतिदिन ६ ग्रामसम्म राख्नु उचित हुन्छ । उच्च रक्तचापबाट ग्रसितहरूलाई यो उपाय प्रभावकारी हुन्छ । यसबाहेक कम नुन सेवन गर्नु, बूढाबूढी, मोटो शरीर भएका लागि लाभदायक हुन्छ । नुनमा नियन्त्रणले ह्दय रोगका बिरामीलाई २२ प्रतिशतसम्म कम गर्छ । अत्यधिक रूपमा नुनको मात्रा कम गर्नु पनि ठीक होइन, यसबाट रक्तचापमा उल्लेखनीय गिराबट आई बेहोस हुने समस्या आउन सक्छ । गर्मीमा यस विषयमा सतर्क रहनुपर्छ ।
गहिरो र पूर्ण निद्रा
गहिरो निद्राले मानिसलाई स्वस्थ रहन सहयोग गर्छ । निद्राबाट मानिसभित्रको डर र आशंकाहरू हट्छन् । वयस्क मानिस कम्तीमा ७–८ घन्टा सुत्नुपर्छ भने बालबालिकाका लागि दस घन्टाको निद्रा आवश्यक छ।
आदर्श वजन
अतिरिक्त तौललाई कम गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ । बोसो बढी भए ह्दय रोग र मधुमेहजस्ता खतरनाक रोगको जोखिम बढ्न जान्छ र यसले स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पर्छ । शरीरको तौल बढी भए नियमित व्यायाम, स्वस्थ खानालाई प्राथमिकता दिएर त्यसलाई कम गर्न सकिन्छ ।
रक्तचाप र कोलेस्ट्रोलको जाँच
उच्च रक्तचापका रोगीलाई ह्दयाघातको खतरा बढी हुन्छ । अत: हरेक दिन आफ्नो रक्तचापलाई जाँच गर्नुपर्छ र त्यसको रिडिङमा सुधार नआए चिकित्सकको सल्लाह लिनु जरुरी छ ।
अल्कोहलको नियन्त्रण
दैनिक बढी मात्रामा मादकपदार्थको सेवनले उच्च रक्तचापको समस्या सिर्जना हुन्छ । मादकपदार्थ बढी सेवनले यसबाट हुने रक्तचापमा वृद्धि एक सातासम्म पनि कायम रहने सम्भावना रहन्छ । एक अनुसन्धानअनुसार अल्कोहलको सेवन प्रतिदिन ४ सय ४० मिलिलिटरबाट घटाएर ६६ मिलिलिटरसम्म पुर्याउँदा सिस्टोलिक दबाबमा ५ एमएम एचजी र डिस्टोलिक दबाबमा ३ मि.मि. एचजी कम भएको पाइयो । त्यसैले उच्च रक्तचापका रोगीले हरेक दिन एक–दुई ड्रिङक्सभन्दा बढी सेवन गर्नु राम्रो होइन ।
नियमित स्वास्थ्य जाँच
आपत्कालीन परिस्थितिमा मात्र नभएर अन्य अवस्थामा पनि जाँच गराउनु राम्रो हुन्छ । प्रतिरोधक क्षमता र अस्वस्थकर जीवन शैलीका कारण हरेक व्यक्तिले केही समयको अन्तरालमा नियमित स्वास्थ्य परीक्षण गराउनु आवश्यक छ । यसबाट गम्भीर स्वास्थ्य समस्याबाट जोगिन धेरै हदसम्म सहयोग मिल्छ ।