जनता भ्वाइस रुपन्देही साउन २, बुटवल र आसपासको क्षेत्र लागुऔषध कारोवारको केन्द्र बन्दै गएको छ । इलाका प्रहरी कार्यालय, बुटवलमा दर्ता भएका लागुऔषध कारोवार सम्बन्धी मुद्दाले लागुऔषध कारोवार र सेवन गर्नेको संख्या वृद्धि हुँदै गएको देखाएको छ ।
भारतसँग जोडिएको नाकामा कमजोर सुरक्षा प्रणाली भएका कारण पनि लागुऔषध कारोबार गर्ने र सेवन गर्नेको संख्या बढ्दै गएको इलाका प्रहरी कार्यालय, बुटवलका प्रहरी नायब उपरीक्षक डिलबहादुर मल्लले बताउनुभयो ।
उहाँले त्यसको लागि जनचेतानमूलक कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो । इलाका प्रहरी कार्यालय, बुटवलका अनुसार तीन वर्षको अवधिमा लागुऔषध कारोवार दोब्बर वृद्धि भएको छ ।
आर्थिक वर्ष २०७२/७३ मा लागुऔषध कारोवारको मुद्दा दर्ता भएकोमा आर्थिक वर्ष २०७३/७४ मा ७४ वटा र आर्थिक वर्ष २०७४/७५ मा ८४ वटा लागुऔषध कारोवारको मुद्दा दर्ता भएको इलाका प्रहरी कार्यालय, बुटवलका प्रहरी नायब उपरीक्षक डिलबहादुर मल्लले जानकारी दिनुभयो ।
लागु औषध भनेको के हो त ?
औषधी भन्नाले शरीरको व्यवस्थापनलाई परिवर्तन गर्ने अथवा असर पार्ने रासायनिक पदार्थ हो । बैध र अवैध गरी औषधीलाई दुई किसिमले हेर्न सकिन्छ । स्वास्थ्य उपचारमा प्रयोग हुने तथा चिकित्सकले सिफारिस गरेको औषधी वैध औषधी हो भने चुरोट, रक्सी लगायतका पदार्थमा प्रयोग हुने र पसलमा किन्न नपाइने, कानूनले प्रतिवन्ध लगाएका अवैध औषधिहरु लागू औषध हुन् ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) को १९८२ को प्रतिवेदनमा कुनै पनि किसिमको रसायनिक पदार्थ जुन स्वस्थ्य (normal) शरीरका लागि प्रयोग गर्न आवश्यक छैन र यसको प्रयोगले शारीरिक (biological) कार्य तथा यसको बनावटमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ भने त्यो लागू पदार्थ हो भनी परिभाषित गरेको पाउँछौं । अंग्रेजी शब्दकोषमा लागू पदार्थलाई यसप्रकार परिभाषित गरिएको पाइन्छ । “Substance that affects the nervous system, esp one that is habit –forming eg cocaine or heroin. नेपाली शब्द कोषमा लागूऔषधको परिभाषा ज्यादै संकुचित रूपमा पाइन्छ । जसमा लागूपदार्थ भन्नाले मादक पदार्थ (गाँजा, भाङ्ग, चरेस, रक्सी) आदिलाई भनिएको छ । नेपालमा लागू औषध नियन्त्रण ऐन,२०३३ ले उल्लेख गरेका औषधहरुनै लागू औषध हुन् ।कतिपय औषधिहरु उपचारको लागि उत्पादन गरिएका हुन्छन् तर यिनीहरु बिस्तारै दुरुपयोगीहरुले दुरुपयोग गरिरहेका हुन्छन्। लागू औषध नियन्त्रण ऐन, २०३३ ले गरेको परिभाषा अनुसार लागू औषध भन्नाले,
१. गाँजा,औषधोपयोगी गाँजा,
२. अफिम,तयारि अफिम,औषधोपयोगी अफिम,
३. कोकाको झार र पात र अफिम र कोकाको सारतत्व,मिश्रण वा लवन समेत मिलाई तयार गरिने कुनै पदार्थ,
४. र नेपाल सरकारले समय समयमा कानुन बनाइ तोकिएका प्राकृतिक वा कृत्रिम लागु औषध तथा मनोद्धिपक पदार्थ (psychotropic substance) र तिनको लवणहरु तथा अन्य पदार्थ समेत सम्झिनु पर्छ ।
माथि उल्लेखित बिभिन्न परिभाषाहरूको आधारमा मानिसको केन्द्रीय स्नायु प्रणालीमा प्रभाव पार्ने तथा प्रयोगकर्ताको भावना एबं सोचाइमा परिवर्तन ल्याउन सक्ने प्राकृतिक तथा रसायनिक पदार्थलाई लागू औषध भन्न सकिन्छ । प्राकृतिक लागू पदार्थमा गाँजा, भाङ्ग, सुर्ति आदि पर्दछन् भने रसायनिक वस्तुमा ब्राउन सुगर, फेन्सिडिल, टेडिनोसिक, डाइजेपाम आदि पर्दछन् । यसले मानिसको केन्द्रीय स्नायु प्रणालीमा प्रत्यक्ष प्रभाव पारि सोच्ने र बुझ्ने शक्ति कमजोर बनाइ मानिसलाई विवेक शुन्य बनाउनुका साथै मानिसलाई कमजोर बनाइ विभिन्न रोगबाट पिडित बनाउछ र प्रयोगको मात्रा बढ्दै गएपछी अन्तत मृत्यु समेत गराउछ ।
आज विश्वका विभिन्न मुलुकहरुमा लागू औषध दुरुपयोग ठुलो समस्याको रुपमा रहेको छ । UNODC report, २०१६ अनुसार सन २०१४ मा विश्वमा अनुमानित २४७ मिलियन लागु औषध प्रयोग कर्ताहरु रहेका छन् भने २९ मिलियन मानिस हरु लागु औषध बाट प्रताडित छन् । त्यस्तै १२ मिलियन मानिस सुइ मार्फत ड्रग प्रयोग गर्छन र १.६ मिलियन सुइ मार्फत ड्रग प्रयोग गर्ने मानिसहरु HIV संक्रमित भयर बाँचेका छन् । यो संख्या १६-६४ बर्ष उमेर समुह भित्र को हो । विश्वमा लागु औषध दुर्व्यसनी का कारण बर्षेनी झन्डै २ लाख ५३ हजार मानिस हरुले मृत्युबरण गर्छन । लागू औषधको कारोबार र त्यसबाट सृजित अपराधमा समेत समानुपातिक हिसाबमा बढोत्तरी भैरहेको छ । अझ अन्तर्राष्ट्रिय माफियाहरुको राम्रो सन्जाल तथा प्रबिधिहरुको उच्च प्रयोग र छोटो समयमा नै आम्दानीको राम्रो श्रोत बन्न जानेकारण लागू औषधको कारोबार दिन प्रतिदिन अझ बढेको पाउँदछ । अन्य महादेशको तुलनामा एशियामा अधिकमात्रामा लागू औषधका दूव्र्यसनीहरु रहेको छ । यदी राज्यले लागू औषध नियन्त्रणको लागी गम्भीर खालको नीति नल्याउनेभने लागू औषधको दूव्र्यसनी अझ वढ्न जाने तर्फ ध्यानाकर्षण समेत गरेको छ ।
